3 - Η ΠΑΡΑΚΜΗ ΤΟΥ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ

Για να μεταβεί η προλεταριακή επανάσταση από το στάδιο των απλών ανεκπλήρωτων επιθυμιών ή της βασικής δυνατότητας και ιστορικής προοπτικής στο στάδιο της συγκεκριμένης δυνατότητας, πρέπει να έχει γίνει μια αντικειμενική αναγκαιότητα για την εξέλιξη της ανθρωπότητας. Αυτή η ιστορική κατάσταση μπήκε με τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο: Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος επισημάνει το τέλος της ανοδικής φάσης του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής που ξεκίνησε το 16ο αιώνα και έφτασε στην κορυφή κατά το τέλος του 19ου αιώνα. Η από τότε αρχική φάση είναι η εποχή της παρακμής του καπιταλισμού.

Όπως σε όλες τις παλιές κοινωνίες η πρώτη φάση του καπιταλισμού εξέφρασε την ιστορική αναγκαιότητα των ειδικών παραγωγικών συνθηκών της, δηλαδή τον απαραίτητο ρόλο της στην εξέλιξη των κοινωνικών παραγωγικών δυνάμεων. Αντιθέτως, η δεύτερη φάση εκφράζει τη μετατροπή αυτών των παραγωγικών συνθηκών σε όλο και υψηλότερα εμπόδια κατά της εξέλιξης των ίδιων παραγωγικών δυνάμεων.

Η παρακμή του καπιταλισμού είναι το αποτέλεσμα των εσωτερικών αντιθέσεων αυτής της μορφής παραγωγής, η οποία μπορεί να οριστεί ως εξής: Αν και υπήρχαν ασφαλώς  προϊόντα στις περισσότερες προκαπιταλιστικές κοινωνίες, η καπιταλιστική οικονομία είναι η πρώτη, η οποία στηρίζεται αποκλειστικά στην παραγωγή  προϊόντων. Έτσι γίνεται η ύπαρξη των συνεχών επεκτεινόμενων αγορών μια από τις κύριες προϋποθέσεις για την εξέλιξη του καπιταλισμού. Ιδίως η πραγματοποίηση της προστιθέμενης αξίας, η οποία παράγεται μέσω της εκμετάλλευσης της εργατικής τάξης, είναι απαραίτητη για την συγκέντρωση του κεφαλαίου, την κύρια κινητήρια δύναμη του κεφαλαίου. Σε αντίθεση με την ιδέα που υπέβαλλαν οι λάτρεις του κεφαλαίου, η καπιταλιστική παραγωγή δεν δημιουργεί αυτόματα και κατ΄ευχήν τις αγορές που είναι απαραίτητες για την ανάπτυξή της. Ο καπιταλισμός εξελίχθηκε πρώτα σε έναν μη καπιταλιστικό κόσμο, όπου βρήκε τις απαραίτητες αγορές για την ανάπτυξή του. Αφού, όμως, είχε επεκτείνει τις συνθήκες παραγωγής του σε όλο τον κόσμο και τις ένωσε σε μια μοναδική παγκόσμια αγορά, ο καπιταλισμός έφτασε στις αρχές του 20ου  αιώνα στο κατώφλι του κορεσμού των ίδιων αγορών, οι οποίες στον 19ο αιώνα έκαναν ακόμη δυνατή την πελώρια επέκταση του. Εκτός αυτού ενισχύθηκε η πίεση στο κέρδος και προκλήθηκε η ανοδική τάση της πτώσης του μέσω της αυξημένης δυσκολίας του κεφαλαίου στην αναζήτηση αγορών, όπου μπορούσε να υλοποιηθεί η προστιθέμενη αξία. Αυτή η πίεση εκφράζεται  μέσω της συνεχούς αύξησης του σταθερού, »νεκρού« κεφαλαίου (παραγωγικά μέσα) σε βάρος του μεταβλητού, ζωντανού κεφαλαίου, το εργατικό δυναμικό. Στην αρχή επιδρώντας μόνο ως τάση, η πτώση του κέρδους έγινε τελικά όλο και πιο αισθητή και ένα πρόσθετο φρένο στη διαδικασία της συσσώρευσης του κεφαλαίου, δηλαδή στον τρόπο λειτουργίας του συνολικού συστήματος.

Ενώνοντας και επεκτείνοντας την ανταλλαγή προϊόντων παγκοσμίως και βοηθώντας έτσι την ανθρωπότητα να πάει ένα μεγάλο βήμα μπροστά, ο καπιταλισμός έθεσε ταυτόχρονα στην ημερίσια τάξη της ιστορίας και την αποκόλληση εκείνων των παραγωγικών συνθηκών που βασίζονται στην ανταλλαγή προϊόντων. Αλλά όσο το προλεταριάτο δεν έχει εκτελέσει ακόμη την αποστολή του, καταστρέφοντάς τες, διατηρούνται αυτές οι παραγωγικές συνθήκες ζωντανές και ρίχνουν την ανθρωπότητα σε όλο και πιο απαίσιες αντιθέσεις.
Η κρίση της υπερπαραγωγής, μια χαρακτηριστική έκφραση των αντιθέσεων του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής και προς το παρόν της επέκτασης των αγορών, όταν το σύστημα ήταν ακόμα »υγιές«, μια σημαντική κινητήρια δύναμη έγινε πλεόν μια μόνιμη κρίση. Η ελλιπής πληρότητα της παραγωγικής ικανότητας έγινε σήμερα ένα συνεχές συνοδευτικό φαινόμενο του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής. Το κεφάλαιο αποδεικνύεται »ανίκανο« να επεκτείνει την κυριαρχία του και δεν μπορεί καν να συμβαδίζει με την ανάπτυξη πληθυσμού. Το μόνο που μπορεί να επεκτείνει σήμερα ο καπιταλισμός στη γη είναι η απόλυτη φτώχια των ανθρώπων, όπως επικρατεί ήδη στις υπανάπτυκτες χώρες.

Υπό τέτοιες συνθήκες ο ανταγωνισμός ανάμεσα στους καπιταλιστές γίνεται ακόμη πιο άσπλαχνος. Από το 1914 ο ιμπεριαλισμός έριξε την ανθρωπότητα σε έναν τρομερό κύκλο κρίσης, πολέμου και ανοικοδόμησης, ο οποίος έγινε και μέσο επιβίωσης για κάθε έθνος – ανεξαρτήτως από μικρό ή μεγάλο. Αυτός ο κύκλος διακρίνεται μέσα από μια τεράστια παραγωγή όπλων, η οποία γίνεται όλο και περισσότερο ο μοναδικός τομέας, όπου ο καπιταλισμός χρησιμοποιεί επιστημονικές μεθόδους και θέτει τις παραγωγικές δυνάμεις σε εφαρμογή. Στην εποχή της καπιταλιστικής παρακμής η ανθρωπότητα επιζεί μόνο στα θεμέλια συνεχούς καταστροφής και αυτοακρωτηριασμού.

Η υλική φτώχια που αφορά τις υπανάπτυκτες χώρες, βρίσκει στις αναπτυγμένες χώρες τον αντίπαλό της σε μια απανθρωποίηση των σχέσεων ανάμεσα στα μέλη της κοινωνίας που δεν κατορθώθηκε έως τώρα. Αυτό οφείλεται στο γεγονός στο ότι ο καπιταλισμός είναι ανίκανος να προσφέρει στην ανθρωπότητα κάποιες άλλες προοπτικές εκτός από την κλιμάκωση των τρομερών πολέμων και ακόμη μιας πιο συστηματοποιημένης, ορθολογιστικότερης και πιο επιστημονικής εκμετάλλευσης. Όπως σε όλες τις παλιές παρακμιακές κοινωνίες, στην καπιταλιστική παρακμή οδηγεί κι αυτό σε μια αυξανόμενη κατάρρευση των κοινωνικών θεσμών, της κυρίαρχης ιδεολογίας, των ηθικών αξιών, των καλών τεχνών και όλων των άλλων πολιτιστικών εμφανίσεων του καπιταλισμού. Η εξέλιξη των ιδεολογιών όπως ο φασισμός ή αυτή του σταλινισμού εκφράζουν το θρίαμβο που γιορτάζει η βαρβαρότητα όταν λείπει μια επαναστατική εναλλακτική λύση.