Τα σημαντικότερα γεγονότα του έτους 2011 ήταν η όξυνση της παγκόσμιας κρίσης του καπιταλισμού και των κοινωνικών κινημάτων στην Τυνησία, Αίγυπτο, Ισπανία, Ελλάδα, Ισραήλ, Χιλή, Η.Π.Α, Μεγάλη Βρετανία…[1]
Η αγανάκτηση έχει αποκτήσει μια διεθνή διάσταση
Οι επιπτώσεις της καπιταλιστικής κρίσης είναι για μια μεγάλη πλειοψηφία του παγκόσμιου πληθυσμού πολύ σκληρές: οι συνθήκες ζωής επιδεινώνονται , η ανεργία παίρνει όλο και μεγαλύτερη διάσταση και η διάρκειά της αυξάνεται˙ έτσι η ανασφάλεια αυτή, η οποία εμποδίζει το έλαχιστο όριο σταθερότητας, αυξάνεται όλο και πιο πολύ καθώς η υπερβολική φτώχια και πείνα εξαπλώνεται…
Εκατομμύρια άνθρωποι βλέπουν με μεγάλη στεναχώρια το πώς εξανεμίζεται η δυνατότητα μιας „σταθερής και κανονικής“ ζωής και το „μέλλον για τα παιδιά μας“.Αυτό προκάλεσε μια μεγάλη αγανάκτηση και μια ορμή, για να διασπαστεί η παθητικότητα, να καταβληθούν πλατείες και οι δρόμοι και να συζητηθούν οι ερωτήσεις σχετικά με τις αιτίες της κρίσης, η οποία εδώ και πάνω από πέντε χρόνια οξύνθηκε ακραία.
Η αγανάκτηση ενισχύθηκε για ακόμη μια φορά μέσω της αλαζονείας, πλεονεξίας και αδιαφορίας απέναντι στα βάσανα της πλειονότητας του πληθυσμού, που ευθύνεται κυρίως σε τραπεζίτες, πολιτικούς και άλλους εκπροσώπους του καπιταλιστικού στρώματος. Αλλά και μέσω της ανικανότητας, την οποία φανερώνουν οι κυβερνήσεις απέναντι στα βαρυσήμαντα προβλήματα της κοινωνίας: τα μέτρα των οποίων αυξάνουν μόνο την φτώχια και την ανεργία δίχως να προσφέρεται κάποια λύση.
Το κίνημα των αγανακτησμένων επεκτάθηκε παγκοσμίως. Αρχικά ξεκίνησε στην Ισπανία, όπου η σοσιαλιστική κυβέρνηση επέβαλλε τα πρώτα και αυστηρά μέτρα λιτότητας-έπειτα στην Ελλάδα, το σύμβολο της κρίσης χρέους˙ στις Η.Π.Α, το ναό του παγκόσμιου καπιταλισμού˙ στην Αίγυπτο και στο Ισραήλ, δύο αντιμέτωπα κράτη σε μια από τις πιο άσχημες και μεγαλύτερες ιμπεριαλιστικές συγκρούσεις της Εγγύς Ανατολής.
Το γεγονός ότι πρόκειται για ένα παγκόσμιο κίνημα επεκτείνεται όλο και πιο πολύ, παρά το καταστροφικό βάρος του εθνικισμού και παρουσία ανθρώπων, που κουνάνε τις σημαίες στις διαδηλώσεις στην Ελλάδα, Αίγυπτο και Η.Π.Α. Στην Ισπανία εκφράστηκε η αλληλεγγύη με τους εργάτες στην Ελλάδα με σλόγκαν όπως: „Η Αθήνα αντέχει, η Μαδρίτη επαναστατεί“.Οι απεργοί της Όκλαντ (Η.Π.Α, Νοέμβριος 2011) φώναζαν: „Αλληλεγγύη με το κίνημα της Occupy σε όλη τη γη“. Στο Κάϊρο της Αιγύπτου ψηφίστηκε η δήλωση αλληλεγγύης για την υποστήριξη του κινήματος στις Η.Π.Α. Στο Ισραήλ φώναζαν: „Netanjahu, Mubarak el Assad – ίδια συμμορία“ – συνάφθηκαν επαφές με παλαιστινιακούς εργαζομένους.
Προς το παρόν η κορύφωση των μαχών έχει υπερβεί τα εσκαμένα. Aν και υπάρχουν ενδείξεις για καινούργιες μάχες (Ισπανία, Ελλάδα, Μεξικό), πολύ αναρωτιούνται „σε τι ωφέλησε αυτό το κύμα διαδηλώσεων της αγανάκτησης, κερδίσαμε κάτι από αυτό;“
Είναι απαραίτητο να γίνει απολογισμός για να υπάρχει κατανόηση τόσο για τις θετικές πλευρές όσο και για τις αδυναμίες και τα όρια.
„Ας στελεχώσουμε τους χώρους“ – το κοινό σλόγκαν του κινήματος
Εδώ και πάνω από 30 χρόνια δεν υπήρχαν τέτοιες ευρείες και ποικίλες πρωτοβουλίες όπως την κατάληψη δρόμων και χώρων για την προσπάθεια να υποστηριχθούν ατομικά ενδιαφέροντα και να ξεπεραστούν πλάνες και συγχύσεις, οι οποίες μας εμποδίζουν.
Οι άνθρωποι αυτοί, εργαζόμενοι και εκμεταλλευόμενοι, που παριστάνονται ως αποτυχημένοι, αδιάφοροι, απαθείς και ανίκανοι να πάρουν την πρωτοβουλία για να κάνουν κάτι μαζί, ήταν σε θέση να ενωθούν, να πάρουν μαζί την πρωτοβουλία και να διασπάσουν την εκνευριστική παθητικότητα, στην οποία μας καταδίκασε η καθημερινή ομαλότητα αυτού του συστήματος.
Αυτό έδωσε ώθηση στο ηθικό μας, ενισχύθηκε η εμπιστοσύνη προς τις δικές μας ικανότητες και ξεκινήσαμε να αποκαλύπτουμε την δύναμη, η οποία εκπέμπει την κοινή δράση της μάζας. Το μονοπώλιο των πολιτικών, ειδικών και „μεγάλων ηγετών“ για δημόσια θέματα αμφισβητείται σιγά σιγά μέσω ενός πλήθους άγνωστων ανθρώπων που θέλουν να μιλήσουν.[2]
Αυτό είναι σίγουρα ακόμα μια εύθραυστη αφετηρία. Οι αυταπάτες, συγχύσεις, οι αναπόφευκτες διακυμάνσεις της ψυχικής διάθεσης, η καταστολή και οι επικίνδυνες παγίδες, στις οποίες θέλει να μας παρασύρει το καπιταλιστικό κράτος και οι δυνάμεις της καταστολής (η αριστερά και τα συνδικάτα στην κορυφή), θα οπισθοδρομήσουν και θα προκαλέσουν πικρές ήττες. Έχουμε έναν μακρύ και δύσκολο δρόμο μπροστά μας, γεμάτο εμπόδια και χωρίς την εγγύηση της νίκης. Αλλά το γεγονός ότι ξεκινήσαμε να κινητοποιούμαστε, είναι η πρώτη νίκη.
Οι συγκεντρώσεις – η καρδιά του κινήματος
Οι συγκεντρώσεις δεν περιορίστηκαν στην παθητική στάση ώστε να εκφραστεί μόνο η δυσαρέσκεια, αλλά δημιουργήθηκε και σε αυτές μια ενεργή στάση της αυτοοργάνωσης. Οι ποικίλες συγκεντρώσεις συγκεκριμενοποιούν την κατευθυντήρια ιδέα της I. International (διεθνή ένωση εργατών) του 1864: „Η απελευθέρωση της εργατικής τάξης πρέπει να είναι το έργο των ίδιων των εργατών“. Έτσι συνεχίζεται η παράδοση του εργατικού κινήματος, το οποίο άρχισε με την Κομούνα του Παρισιού και κορυφώθηκε στη Ρωσία το 1905 και 1917 και συνεχίστηκε στην Γερμανία το 1918, στην Ουγγαρία το 1919 και 1956 και στην Πολωνία το 1980.
Γενικές συνελέυσεις και συμβούλια εργατών είναι η αληθινή οργανωτική μορφή του εργατικού αγώνα και ο πυρήνας μιας καινούργιας οργανωτικής μορφής της κοινωνίας.
Γενικές συνελέυσεις για την μαζική ένωση, για να αρχίσουμε να σπάμε τις αλυσίδες, οι οποίες μας δένουν στην σκλαβιά του μισθού, ο ατομισμός, για να ακυρώσουμε το „ο καθένας για τον εαυτό του“ και για να ξεπεραστεί η απομόνωση στο γκέτο του εκάστοτε τομέα ή των κοινωνικών κατηγοριών.
Γενικές συνελέυσεις για να σκεφτούμε, να συζητήσουμε και να αποφασίσουμε μαζί – να αναλάβουμε συλλογικά την ευθύνη για τις παρμένες αποφάσεις με την συμμετοχή όλων στις αποφάσεις και στην υλοποίηση αυτών.
Γενικές συνελέυσεις για να αναπτυχθεί η αμοιβαία εμπιστοσύνη, η γενική συμπόνια και η αλληλεγγύη που δεν θα είναι μόνο απαραίτητες για να προηγηθεί ο αγώνας, αλλά και για να χρησιμοποιηθεί ως στήριγμα μιας μελλοντικής, αταξικής και ανεκμετάλλευτης κοινωνίας.
Το 2011 υπήρχε μια έκρηξη πραγματικής αλληλεγγύης, η οποία δεν έχει καμία σχέση με την υποκριτική και ιδιοτελή „αλληλεγγύη“ που απαγγέλουν οι κυρίαρχοι: Διαδηλώσεις στην Μαδρίτη για την απελευθέρωση των συλληφθέντων ή για την παρεμπόδιση του καθορισμού των προσφύγων μέσω της αστυνομίας. Μαζική συγκέντρωση στην Ισπανία, Ελλάδα και Η.Π.Α για να αποτραπούν εξώσεις κατοικιών. Στην Όκλαντ (Καλιφόρνια) „αποφασίστηκε από την συγκέντρωση απεργίας να σταλθούν και να στελεχώσουν τα μέλη της ομάδας περιφρούρησης απεργίας τις άλλες επιχειρήσεις ή και τα σχολεία για να τιμωρήσουν απασχολούμενους ή φοιτητές, διότι συμμετείχαν στην γενική απεργία στης 2. Νοεμβρίου“. Υπήρχαν στιγμές, οι οποίες ήταν ανά διαστήματα και μικρής διαρκείας, που αισθάνθηκαν όλοι την υποστήριξη και την προστασία από τους ομοϊδεάτες, γεγονός που έρχεται σε μεγάλη αντίθεση με την „ομαλότητα“ αυτής της κοινωνίας, στην οποία επικρατεί το συναίσθημα του φόβου, της μη προστασίας και της ανημπορίας.
Η κουλτούρα των συζητήσεων είναι το φώς που θα λάμπει στο μέλλον
Η απαραίτητη συνείδηση, για να ανατρέψουν εκατομμύρια εργαζόμενοι τον κόσμο, δεν μπορεί να επιτευχθεί, με το να ακούμε προσεκτικά τους φωτισμένους ηγέτες και να ακολουθούμε τις εντολές τους, αλλά δημιουργείται με μια πείρα στο μαχητικό χώρο˙ η οποία συνοδεύεται και οδηγείται από μαζικές συζητήσεις, όπου υπολογίζεται η εμπειρία παλιών μαχών με την συνοδεία μελλοντικών σκέψεων. Αυτό εκφράστηκε με σλόγκανς στην Ισπανία: „Χωρίς επανάσταση δεν θα υπάρξει μέλλον“.
Η κουλτούρα των συζητήσεων - η ανοιχτή συζήτηση - η οποία ξεκινά από τον αμοιβαίο σεβασμό και με το να ακούει ο ένας τον άλλον προσεκτικά, δεν αρχίζει να ανθίζει μόνο στις γενικές συνελεύσεις, αλλά και στο περιβάλλον τους. Άρχισαν να οργανώνουν εξωτερικές βιβλιοθήκες, συναντήσεις και συνελεύσεις. Πολλές πνευματικές δραστηριότητες με περιορισμένο τεχνικό εξοπλισμό τέθηκαν σε ενέργεια με μεγάλο ταλέντο στον αυτοσχεδιασμό, στους δρόμους και στις πλατείες. Όπως και στις συνελεύσεις, αυτό σημαίνει μια επανασύνδεση με την παλιά εμπειρία του εργατικού κινήματος. Ο πόθος για γνώση, που καταπιέστηκε για πολύ καιρό, ξέσπασε στην επανάσταση με ορμητικότητα. Μόνο από το Smolny-ινστιτούτο πήγαιναν τους πρώτους έξι μήνες στη χώρα καθημερινά τόμοι λογοτεχνίας. Η Ρωσία απορρόφησε το υλικό για ανάγνωσμα, ακόρεστα, όπως η καυτή άμμος το νερό. Δεν ήταν οι μύθοι που καταβροχθίστηκαν, ούτε ιστορικές ψευδολογίες, ούτε η θολωμένη θρησκεία ή το φτηνό μυθιστόρημα, το οποίο εξαχρειώνει, ήταν οι κοινωνικές και οικονομικές θεωρίες, τα φιλοσοφικά συγγράμματα και τα έργα του Τολστόι, του Γκόγκολ και του Γκόρκι …“ (John Reed, „10 μέρες που συγκλονίζουν την γή“, 1. κεφάλαιο).
Σε σύγκριση με τον πολιτισμό αυτής της κοινωνίας που προσποιείται ότι πολεμά για σχέδια επιτυχίας, τα οποία συνεχώς αποτυγχάνουν εκατομμύριες φορές μπροστά στα αποξενωμένα στερεότυπα και στις νοθεύσεις , τα οποία η κυρίαρχη ιδεολογία και τα ΜΜΕ προσπαθούν να μας τα βάλουν με το ζόρι στο κεφάλι˙ χιλιάδες άνθρωποι ξεκίνησαν να αναπτύσσουν έναν πραγματικό λαϊκό πολιτισμό που στηρίζεται από τους ίδιους με στόχο να ενεργούν με τα δικά τους κριτικά και ανεξάρτητα μέτρα. Συγχρόνως τέθηκαν θέματα όπως η κρίση, οι ρίζες της και ο ρόλος των τραπεζών κτλ. στην ημερίσια τάξη. Επίσης συζητήθηκε η επανάσταση, μιας και που όλες οι ενδεχόμενες αντιλήψεις της εμφανίστηκαν σχετικά με αυτά τα ζητήματα, τα οποία εμφαίνουν μεγάλες συγχύσεις. Μαζί με αυτό προέκυψαν συμπληρωματικά αποφθέγματα: „Το λένε δημοκρατία, αλλά δεν είναι“ και „Είναι μία δικτατορία, αλλά δεν φαίνεται“. Έγιναν τα πρώτα βήματα για να μπεί μια πραγματική πολιτική της πλειονότητας σε κίνηση, η οποία δεν έχει σχέση με τον κόσμο των ραδιουργών, τα ψέματα και την συμφεροντολογία που σύμφωνα μ’αυτές τις μηχανορραφίες διακρίνεται η πολιτική της κυρίαρχης τάξης. Με αυτή την προσέγγυση θα χειριστούν όλα τα θέματα που μας αφορούν – όχι μόνο ο οικονομικός και ο πολιτικός τομέας, αλλά και η καταστροφή του περιβάλλοντος, η ηθική, η παράδοση, η αγωγή και το σύστημα υγείας.
Το μέλλον είναι στα χέρια της εργατικής τάξης
Εάν η προηγουμένως καταγεγραμμένη εξέλιξη του έτους 2011 το μετατρέψει σε ένα έτος της αρχής της ελπίδας, θα πρέπει παρ’όλα αυτά να ρίξουμε μία νηφάλια, οξυδερκή και κριτική ματιά στα κινήματα, ώστε να διακρίνουμε τα όρια και τις αδυναμίες που είναι ακόμα πολύ μεγάλες.
Καθώς ένας αυξανόμενος αριθμός ανθρώπων σε όλο τον κόσμο διακρίνει ότι ο καπιταλισμός είναι ένα ξεπερασμένο σύστημα, και «για να μπορέσει να ζήσει η ανθρωπότητα, πρέπει να ξεπεραστεί ο καπιταλισμός», μειώνουν ακόμη πάρα πολύ τον καπιταλισμό στο ελάχιστο (αδιάφοροι κερδοσκόποι και άσπλαχνοι δικτάτορες)˙ παρόλο που είναι ένα πολύπλοκο δίκτυο κοινωνικών σχέσεων που πρέπει συνολικά να ανατραπεί οριστικά. Δεν θα πρέπει να παραπλανηθούμε από ποικίλες εμφανίσεις (τα οικονομικά, η κερδοσκοπία, η διαφθορά των ηγετών της οικονομίας και την πολιτική), αλλιώς μπορεί να χαθούμε σε λεπτομέρειες.
Παρ’όλα αυτά πρέπει να απορρίψουμε την βία, η οποία ρέει απ’όλους τους πόρους του καπιταλισμού (καταστολή, τρόμος, τρομοκρατία και ηθική βαρβαρότητα), δεν πρέπει να πιστεύουμε μόνο ότι αυτό το σύστημα μπορεί να απαρνηθεί μια για πάντα με την ειρηνική πίεση των „πολιτών“. Η κυρίαρχη τάξη που παριστάνει μια μειοψηφία δεν θα εγκαταλείψει προαιρετικά την εξουσία˙ “ταμπουρώνεται” πίσω από ένα κράτος,που με δημοκρατική παραλλαγή νομιμοποιείται με τις εκλογές, οι οποίες λαμβάνουν χώρα κάθε τέσσερα ή πέντε χρόνια. Βασίζεται σε κόμματα που υπόσχονται πράγματα, τα οποία δεν τηρούν ποτέ, ενώ κάνουν πράγματα που δεν είχαν ανακοινώσει ποτέ. Ένα άλλο στήριγμα είναι τα συνδικάτα, τα οποία επιστρατεύουν για να αφοπλίζουν και υπογράφουν ότι υποβάλλει η κυρίαρχη τάξη για υπογραφή. Μόνο μία συμπαγής, επίμονη και με αντοχή καθοδηγούμενη μάχη μπορεί να προσφέρει στους εκμεταλλευόμενους την απαραίτητη δύναμη για να καταστρέψουν τα μέσα καταπίεσης, με τα οποία το κράτος διατηρείται ζωντανό. Μόνο έτσι μπορούν να πραγματοποιήσουν το σλόγκαν, το οποίο ακούγεται συνέχεια στην Ισπανία: „Όλη η δύναμη στις συγκεντρώσεις“.
Παρόλο που το σλόγκαν „Εμείς είμαστε το 99%“ (απέναντι στο 1% της μειοψηφίας), που έγινε τόσο δημοφιλής στο κίνημα-Occupy στις Η.Π.Α, αποδεικνύει ότι σιγά σιγά διακρίνεται η ταξική διάσπαση με την οποία ζούμε. Η πλειοψηφία των συμμετεχόντων από το κίνημα διαμαρτυρίας θεωρεί ότι είναι οι „κατώτεροι πολίτες“ που επιδιώκουν την αναγνώριση στην κοινωνία, στην οποία ζούν „ελεύθεροι και ίσοι πολίτες“.
Η κοινωνία, όμως, έχει διασπαστεί σε τάξεις. Από την μία υπάρχει μία καπιταλιστική τάξη που έχει παραγωγικά μέσα και δεν παράγει τίποτα˙ και από την άλλη πλευρά μία εκμεταλλευόμενη τάξη, η εργατική τάξη, που παράγει τα πάντα και φτωχύνει όλο και πιο πολύ. Ο κινητήρας της κοινωνικής εξέλιξης δεν είναι το δημοκρατικό παιχνίδι της „απόφασης μέσω της πλειονότητας των πολιτών“ (αυτό το παιχνίδι παριστάνει μάλλον ένα προσωπείο που κρύβει η δικτατορία της κυρίαρχης τάξης και το νομιμοποιεί), αλλά η πάλη των τάξεων.
Το κοινωνικό κίνημα πρέπει να κατορθώσει να αποτελεί σημείο αναφοράς για την μάχη των σημαντικότερων εκμεταλλευόμενων τάξεων –την εργατική τάξη-, διότι αυτή παράγει τα πλούτη της κοινωνίας και εξασφαλίζει την λειτουργία του κοινωνικού βίου: εργοστάσια, νοσοκομεία, σχολεία, νηπιαγωγεία, πανεπιστήμια, γραφεία, λιμάνια, οικοδομική βιομηχανία, μεταφορά, ταχυδρομεία κτλ. Σε μερικά κινήματα του έτους 2011 μπορούσε βασικά κανείς να προαισθανθεί τη δύναμή τους: το κύμα μάχης που ξέσπασε στην Αίγυπτο και εξανάγκασε τον Μουμπάρακ να παραιτηθεί. Στην Όκλαντ (Καλιφόρνια) κάλεσαν οι „Occupyer“ (κάτοικοι) σε γενική απεργία, το λιμάνι έκλεισε και κάλεσαν τους απασχολούμενους του λιμανιού και τους φορτηγατζήδες για ενεργή υποστήριξη. Στο Λονδίνο συγκεντρώθηκαν οι απεργοί ηλεκτρολόγοι και οι κάτοχοι του καθεδρικού ναού Αγίου Παύλου για κοινή δράση. Στην Ισπανία γίνανε στις συγκεντρώσεις σε πλατείες προσπάθειες για την ένωση συγκεκριμένων, στη μάχη υπαρχόντων τομέων.
Δεν υπάρχει αντίθεση ανάμεσα στην πάλη των τάξεων του σύγχρονου προλεταριάτου και των έντονων αναγκών των κοινωνικών στρωμάτων που πάσχουν από την καπιταλιστική καταπίεση. Η μάχη του προλεταριάτου δεν είναι ένα εγωιστικό κίνημα, αλλά η βάση „του αυτόνομου κινήματος της τεράστιας πλειοψηφίας για το συμφέρον της τεράστιας πλειοψηφίας“ (Μανιφέστο του Κομουνιστικού Κόμματος, τα έργα του Μάρξ και Ένγκελς, τόμος 3, σ.472).
Επεξεργάζοντας με κριτικό τρόπο την εμπειρία δύο αιώνων εργατικού αγώνα, τα τωρινά κινήματα θα πρέπει να έχουν ως γνώμονα τις παλιές μάχες και προσπάθειες απελευθέρωσης. Ο δρόμος είναι μακρύς και γεμάτος εμπόδια. Απ’αυτό προέκυψε στην Ισπανία το σλόγκαν που ακουγόταν συνέχεια: „Δεν θα κινηθούμε αργά, θα ταξιδέψουμε μακριά“ „No es que vamos despacio, es que vamos muy lejos“ . Πρέπει να συζητήσουμε όσο πιο ευρέως και έντονα γίνεται, δίχως επιφυλάξεις και φόβο, για να προετοιμάσουμε με αποφασιστικό τρόπο ένα καινούργιο κίνημα. Μόνο έτσι μπορούμε να θέσουμε τις βάσεις για μία καινούργια, διαφορετική κοινωνία παρά την επίβλεψη του καπιταλισμού.
IKS 12.03.2012
1. Βλέπε “Η οικονομική κρίση δεν είναι μια ατέλειωτη ιστορία. Ανακοινώνει το τέλος ενός συστήματος και την μάχη για έναν καινούργιο κόσμο”, στο International Review(διεθνή αναθεώρηση) αριθμός 148. Σχετικά με την παγκόσμια κρίση του συστήματος, η Fukushima διευκρίνισε τους γιγαντιαίους κινδύνους για την ανθρωπότητα.